Wietrzenie skał a rodzaje gleby
Jak powstaje gleba? Rozważmy to na prostym przykładzie z terenu górzystego. Najpierw pęka powierzchnia skał: potem pod wpływem wnika-jącej do szczelin wody, która zamarza, odpryskują odłamki. W rzekach górskich wskutek ocierania się kamieni powstają małe cząstki, które woda przenosi w doliny. W końcowym etapie wietrzenia cząstki te podlegają różnym procesom chemicznym i fizycznym.
W procesie wietrzenia skały rozpadają się na cząstki różnej wielkości: kamienie (>20 mm ∅). żwir (20 – 2 mm ∅), piasek (2—0,06 mm ∅). pył (0,06—0,002 mm ∅), ił (< 0,002 mm ∅). Rozkładowi ulegają minerały takie jak kwarc, skalenie, miki. hornblendy, augity, węglany o-raz minerały ilaste i tlenki, z których wydzielają się w postaci soli rozpuszczalnych potas, wapń, magnez, sód, fosfor i inne. Składniki te są mineralnym materiałem wyjściowym tworzącej się gleby. Od składu mechanicznego zależy jej rodzaj. Każdy ogrodnik może sam w prosty sposób określić rodzaj gleby w swoim ogrodzie.
Wystarczy wziąć w dłoń grudkę wilgotnej ziemi i na podstawie danych z poniższej tabeli można w przybliżeniu określić rodzaj gleby (uproszczone przez Schlichting i Blume 1966).
|
Ocena rodzaju gleby |
|
|
Sposób oznaczenia |
Rodzaj gleby |
|
1. Nie można z gleby uformować wałka grubości — nie jest zwięzła — jest zwięzła |
piasek piasek gliniasty |
|
2. Nie można uformować |
glina silnie |
|
3. Można uformować wałek grubości połowy ołówka — gleba skrzypi między — gleba słabo skrzypi, |
glina piaszczysta glina |
|
4. Gleba po przełamaniu |
ił gliniasty |
|
5. Gleba jest miękka jak |
ił |
Rodzaj gleby zależy przede wszystkim od stopnia zwietrzenia i składu mechanicznego składników mineralnych. Gleby mogą powstawać ze zwietrzałej skały litej, jak granit, gnejs, bazalt, piaskowiec, iłowiec, albo cząstek mineralnych przenoszonych przez wodę (od żwiru do iłu), z cząstek naniesionych przez wiatr (less z przewagą cząstek pylastych) lub z rozdrobnionych przez lodowiec kamieni (glina morenowa — mieszanka iłu, pyłu, piasku i żwiru).
