Jak powstaje gleba? Rozważmy to na prostym przykładzie z terenu górzystego. Najpierw pęka powierzchnia skał: potem pod wpływem wnika-jącej do szczelin wody, która zamarza, odpryskują odłamki. W rzekach górskich wskutek ocierania się kamieni powstają małe cząstki, które woda przenosi w doliny. W końcowym etapie wietrzenia cząstki te podlegają różnym procesom chemicznym i fizycznym.
W procesie wietrzenia skały rozpadają się na cząstki różnej wielkości: kamienie (>20 mm ∅). żwir (20 – 2 mm ∅), piasek (2—0,06 mm ∅). pył (0,06—0,002 mm ∅), ił (< 0,002 mm ∅). Rozkładowi ulegają minerały takie jak kwarc, skalenie, miki. hornblendy, augity, węglany o-raz minerały ilaste i tlenki, z których wydzielają się w postaci soli rozpuszczalnych potas, wapń, magnez, sód, fosfor i inne. Składniki te są mineralnym materiałem wyjściowym tworzącej się gleby. Od składu mechanicznego zależy jej rodzaj. Każdy ogrodnik może sam w prosty sposób określić rodzaj gleby w swoim ogrodzie.
Wystarczy wziąć w dłoń grudkę wilgotnej ziemi i na podstawie danych z poniższej tabeli można w przybliżeniu określić rodzaj gleby (uproszczone przez Schlichting i Blume 1966).
Ocena rodzaju gleby
Sposób oznaczenia
Rodzaj gleby
1. Nie można z gleby uformować wałka grubości
ołówka
— nie jest zwięzła
— jest zwięzła
piasek
piasek gliniasty
2. Nie można uformować
wałka grubości połowy
ołówka
glina silnie
piaszczysta
3. Można uformować wałek grubości połowy ołówka
— gleba skrzypi między
palcami
— gleba słabo skrzypi,
po przełamaniu ma
matową powierzchnię
glina piaszczysta
glina
4. Gleba po przełamaniu
ma lśniącą powierzchnię,
skrzypi między zębami
ił gliniasty
5. Gleba jest miękka jak
masło
ił
Rodzaj gleby zależy przede wszystkim od stopnia zwietrzenia i składu mechanicznego składników mineralnych. Gleby mogą powstawać ze zwietrzałej skały litej, jak granit, gnejs, bazalt, piaskowiec, iłowiec, albo cząstek mineralnych przenoszonych przez wodę (od żwiru do iłu), z cząstek naniesionych przez wiatr (less z przewagą cząstek pylastych) lub z rozdrobnionych przez lodowiec kamieni (glina morenowa — mieszanka iłu, pyłu, piasku i żwiru).
Wietrzenie skał a rodzaje gleby
