Określanie żyzności gleby
Możliwości uprawowe zależą od różnych czynników, które powinniśmy jak najdokładniej poznać. Najpierw trzeba ustalić usytuowanie terenu, wysokość nad poziomem morza, ilość opadów, temperaturę, rodzaj skały macierzystej, typ, rodzaj i strukturę gleby. Możemy to bez większych trudności zrobić sami. Jesienią po zakończeniu wegetacji z głębokości 20 cm pobieramy próbki glebowe, najlepiej za pomocą specjalnej laski gleboznawczej. Niekiedy próbki glebowe pobrane z głębszych warstw dają lepsze informacje o zawartości składników pokarmowych niż próbki z górnej warstwy gleby. W razie braku laski można się posłużyć zwykłą łopatą. Z powierzchni 100 m2 pobiera się z różnych miejsc 10 próbek, o masie około 1 kg każda. Pobraną ziemię należy dokładnie wymieszać, lekko przesuszyć i w worku foliowym dostarczyć do odpowiedniego laboratorium chemicznego. W próbkach oznacza się pH, ilość węgla (C x 2 = materia organiczna) i azotu (stosunek C:N jest ważny dla oceny zawartości próchnicy), składników mineralnych, w tym makroelementów, jak fosfor, potas, magnez, i ewentualnie mikroelementów. Po otrzymaniu wyników najlepiej zasięgnąć rady u specjalisty.
Wynik analizy chemicznej gleby na ogół zawiera następujące informacje:
1. Zawartość wapnia wyrażona w różny sposób, np. w postaci:
a) wartości pH,
b) zawartości wapnia (w formie CaC03) i zapotrzebowania na niego (w formie CaO).
2. Zawartość fosforu (P2Os), potasu (K20) i magnezu (Mg lub MgO), wyrażona w miligramach (mg) na 100 g gleby. Zawartość różnych pierwiastków często określona jest jako wysoka, średnia lub niska.
Które dane potrzebne są działkowiczowi, a z których może zrezygnować? Ważna jest znajomość struktury gleby. Idealną glebą ogrodową jest gleba gliniasto-piaszczysta.
Szczególnie istotne są dane o zawartości wapnia w glebie. Każdy gatunek warzyw ma swoje specyficzne wymagania co do pH gleby; najczęściej mieszczą się one w granicach pH 6—7,5. Pokazuje to poniższe zestawienie, w którym podano optymalne wartości pH dla różnych warzyw (według Buffler, Reich 1979 — zmienione):
por, pietruszka, marchew, boćwina 6,0—7,5
kalafior, kapusta czerwona, kapusta biała, kapusta włoska, burak ćwikłowy, cebula 6,5—7,5
szparag, seler, skorzonera 6,3—7,5
brukselka, groch, endywia 6,5—7,5
ogórek, sałata 6,0—7,3
szpinak, rzodkiew, rzodkiewka, kalarepa, jarmuż, fasola 6,0—7,5
pomidor 5,5—7,0
Poziom wapnia w glebie, a w związku z tym i pH gleby, można łatwo podwyższyć za pomocą wapna glonowego (Algenkalk) lub mączki kostnej. Znacznie trudniej jest obniżyć pH gleby, co jest konieczne np. przed założeniem trawnika, ogródka skalnego czy sadzeniem różaneczników. Nawozy fizjologicznie kwaśne działają zbyt wolno. W ostateczności można użyć 2-procentowego roztworu octu. W razie konieczności szybkiego obniżenia pH gleby dla roślin wrzosowatych, można zastosować warstwę kwaśnego torfu, po uprzednim zdjęciu warstwy zasadowej gleby. Obecnie coraz więcej gleb ogrodowych wykazuje tendencję do zakwaszania. Powodem tego jest ciągły spadek zawartości próchnicy. Dane o zawartości losloi u i potasu są przydatne wówczas, gdy wskazują na nadmiar tych składników. Należy się cieszyć z dużej ilości magnezu, ponieważ przy jego niedoborze liście są bladozielone.
W wynikach analiz zazwyczaj brakuje informacji o zawartości azotu i próchnicy. Można się tego domagać w laboratorium, złożywszy specjalne zamówienie, jednak badanie zawartości próchnicy wymaga dużego nakładu pracy, w związku z czym analizy takie drogo kosztują. Dane o zawartości azotu są mało dokładne, gdyż w glebie następują szybkie zmiany stężenia tego składnika.
Szczególnie ważne i konieczne są dane o ilości próchnicy w glebie, której zawartość zwiększa się wskutek nawożenia kompostem i innymi nawozami organicznymi (np. roślinami wysiewanymi na zielony nawóz) oraz ściółkowania. We własnym zakresie odczyn gleby bada się za pomocą kwasomierza Hellwiga. Dzięki temu prostemu urządzeniu, które można nabyć w sklepach ogrodniczych, dokonujemy szybkiego i dokładnego pomiaru pH gleby.
W szczegółowych analizach gleby (wg Balzera) określa się: zawartość próchnicy, kwasowość czynną i wymienną (potencjalną), zawartość wapnia oraz P2O5, K20 i MgO w formie przyswajalnej dla roślin i zapasowej, a także zawartość miedzi, żelaza, manganu i cynku. Tak szczegółowa analiza potrzebna jest rolnikowi i ogrodnikowi zajmującemu się towarową produkcją ogrodniczą, choć często interesuje to też ogrodnika-amatora. Celowe jest powtarzanie analiz, jako że znajomość dynamiki procesów zachodzących w glebie ułatwia opracowanie precyzyjnego płodozmianu. podnoszenie żyzności gleby i jakości plonów. Tak dokładna analiza gleby wskazana jest też przed założeniem sadu.
