Na skutek działalności organizmów glebowych i różnych procesów chemicznych (szczególnie w obecności jonów wapnia) poszczególne składniki gleby, jak cząstki kwarcu, związków krzemu, koloidy ilaste i próchniczne, łączą się w tzw. gruzełki glebowe. Lepiszczem są substancje śluzowe, wydzielane przez różne mikroorganizmy żyjące w błonce wodnej pokrywającej cząstki gleby. Przerastające glebę grzybnie i korzenie włośnikowe spajają gruzełki ze sobą. Sekera (1951) określa ten proces jako „żywe budowanie gleby”. Dzięki takiej budowie gleba ma trwałą strukturę gruzełkowatą. Glebę taką nazywa się pulchną; charakteryzuje się ona optymalnymi warunkami powietrzno-wodnymi i termicznymi. W glebie o strukturze gruzełkowatej utrzymuje się właściwa równowaga między porami dużymi (wypełnionymi powietrzem i o swobodnym przepływie wody), porami średnimi (zatrzymującymi wodę) i porami małymi (mocno wiążącymi wodę). Struktura taka jest bardzo stabilna.
Cząstki mineralne, zwłaszcza ilaste, mogą tworzyć zbite agregaty, przez które trudno przebić się korzeniom roślin, jednak pod wpływem niskiej temperatury w zimie i odpowiedniej uprawy gleby bryły takie mogą ulec rozpadowi na mniejsze agregaty. Jest to często początek tworzenia się gruzełków.
Gruzełki i pory w glebie
